Ece ULUSUM
Plaktan müzik dinlemekten keyif alan birine “Neden?” diye sorduğunuzda birçok yanıt vardır. Ancak Jack White olayı net bir şekilde anlatıyor: “Plakla ilgili en mühim deneyim onu satın aldıktan sonra ne yaptığınızla ilgilidir. Romantizm o noktada başlar… Plağın kokusu, hele ilk açtığınızdaki koku… Bunları fark etmeden plak sahibi olmak söz ettiğim romantizmi kaybetmektir.” Gerçekten romantik! Ama romantik bir yanıt arıyorsanız Dave Barry’nin efsane sözünü bir kenara not edin; “Evrenin dört ana maddesi şunlar, ateş, su, taş ve plak.”
Kaset ve CD sonrası satışları gittikçe düşüp, romantik nesneye dönen plağın dönüşü efsane oldu. Sıfır plak satışları 2015’te 17.4 milyonu geçti ve dünya genelinde artarak devam ediyor. Plak alacak çok yer var, fiyatlar bir dengesiz. Plak nereden, nasıl almalı, nereye bakmalı sorularının yanıtları bu yazıda. Plak işine girişmeye niyetli ya da yolun başındaysanız, ilginç ve önemli bilgileri sizin için derledik.
İlk hit plak
Frank Sinatra’nın The Voice of Frank Sinatra – 1948
1940’lar
İki tarafında ses sinyalleri olan taş plak kullanılıyordu. Türkiye’de uzun süre Zeki Müren ve Müzeyyen Senar gibi taş plağın altın sesleri olarak anılan sanatçılar doyasıya dinlendi. Taş plaklar kırılgan olduğu için yerini bugün hâlâ satışı devam eden plaklara bıraktı.
33 / 45
Güncel pikaplarda 33 (LP) ve 45’lik (Single) plaklar dinlenebilir. Bu sayılar rakamlar plağın dönerken dakikada attığı tur sayısı.
1980’ler
CD çıkınca plaklar bir süre dolaplara kaldırılsa da günümüzde iyi ses kalitesinin peşine düşen müzikseverler pikaptan dinlemeyi tercih ediyor.
300 bin
1993’te dünyada satılan plak sayısı. On milyonlardan yüz binlere indi…
GZ Vinyl
Plak üreten tesislerin başında Çek Cumhuriyeti’ndeki GZ Vinyl geliyor. 1951’den beri plak ve müzik işinde olan şirket bugün dünyanın en önemli plak üreticisi. 2016’da 11 milyon plak üretmiş! Türkiye’deyse plak basımı yapan bir kurum yok. Ancak bağımsız plak kesim firması var: Eazycut Records.
%500 arttı
1990’lardan bu yana plak satışlarındaki artış. Ama… Sıfır plak satışları 2015’te 17.4 milyon rakama ulaştı. 2016’da yapılan bir ankette plak alanların aldıklarının anca %48’ini dinleyebildikleri ortaya çıkmıştı. Aynı ankette katılanların %7’sinin pikabı olmadığı halde plak aldığı sonucu vardı. Kartpostal niyetine herhalde…
Neden plak?
ABD’de plakçılarda tek soruluk bir anket yapıldı. Sonuçlar şöyle:
Ses kalitesi – %60
Nostalji – %25
Dokunma hissi – % 15
Plak ve dijitalin ses dalgaları nasıl?
Plaktaki ses kalitesi ses dalgalarıyla daha net anlaşılabilir. Orijinal ses dijitalleşirken kırılmalar ve dolayısıyla da tını kayıpları oluyor. Analog kaydedilince ses dalgası olduğu gibi dinleyiciye ulaşıyor.
Satılan plakların müzik türü nedir?
%56 rock
%11.5 pop
%3.6 reggae
%3.2 blues
%3.2 caz
25 yaş altı
MusicWatch’ın araştırmasına göre ABD’de plak satışını arttıran asıl kesim, 25 yaş altı erkek dinleyiciler.
2 milyon
BPI ve Official Charts’ın verilerine göre 2015’te İngiltere’deki plak satışlarının 2 milyonu aştı! İngiltere’de 2017’nin Noel haftasında en çok satın alınan hediye pikap oldu.
222 milyon dolar
RIAA 2016’da açıkladı, ABD plak satışlarından 222 milyon dolar ciro yaptı ve YouTube, Spotify ve Vevo gibi reklamdan para kazanan sitelerden daha fazla gelir elde ettiğini söyledi. 2019’un ilk yarısında plakların 8,6 milyon birimden 224 milyon dolar gelir elde edildi.
40 bin ziyaretçi
Dünyanın en büyük plak ve CD fuarı Mega Record & CD Fair. 500’ün üzerinde katılımcının olduğu fuarı 40 binden fazla kişi ziyaret ediyor.
Plak fiyatı neden artar?
Discogs’a göre plağın az sayıda basılması, özel edisyon olması veya müzisyenin yakın zamanda ölmesi plak satışı hızlandıran ve plağın fiyatını yükselten unsurlar. King Gizzard And The Lizzard’ın Nonagon Infinity plağı 1500 adet basılmış, 15 dakika da tükenmişti. Bir de böyle az sayıda basılan plakların ikinci el piyasası var ki ceplere şenlik.
Bu gönderiyi Instagram’da gör
Dikkatli bakın!
İkinci el plak satın alanların başına gelmiştir, içinden bir yazı ya da sürpriz bir şey çıkar. Eğer böyle şeylerle karşılaşanlardansanız Instagram’da bu hesabı takip edip siz de paylaşabilirsiniz. Neler var neler; eski konser bileti erotik fotoğraf, mektuplar, uyuşturucu…
NME’e göre en değerli plaklar
1. The Quarrymen, That’ll Be The Day (1958) – 146 bin dolar
2. Sex Pistols, God Save The Queen/No Feelings (1977) – 11.600 dolar
3. The Beatles, White Album double LP (1968) – 10 bin dolar
4. Queen, Bohemian Rhapsody/I’m In Love With My Car – 7 Inch Single (1978) – 7.300 dolar
5. John’s Children, Midsummer Night’s Scene/Sara Crazy Child – 7-inch single (1967) – 5.800 dolar
%67
Plakların yüzde 67’si bağımsız plak mağazalarında satılıyor.
54 bin
GittiGidiyor’da şu an satışta olan plak sayısı.
18-19 Nisan 2007
İlk Dünya Plakçılar Günü (Record Store Day) kutlamaları başladı. Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de sadece bir gün olsa bile hatırlanıyor. ABD’deki plakçılar bugünden itibaren bir hafta boyunca indirimler uyguluyor, konserler düzenliyor. 1000’den fazla Amerikalı bağımsız plak dükkanının, plak kültürünü daha da yaygınlaştırma düşüncesiyle bir araya gelerek tasarladığı bugün, Amerika’dan tüm dünyaya yayılarak uluslararası bir boyut kazandı.
Efsane koleksiyoner
ABD’de Paul Mawhinney’in 1 milyondan fazla plağın olduğu dünyanın en büyük koleksiyonu var. İlk plak bile dahil! Koleksiyonun değeriyse 50 milyon dolardan fazla ama o tekliflerle ilgilenmiyor.
En genç plak dükkanı sahibi
ABD’de Jarrett Koral, Jett Plastic Recordings’i 14 yaşında kurdu. Yasal olarak reşit olmadığından da annesi destek oldu. Jarett 12 grubun plaklarını basmayı başarmış ve müşterileri gün geçtikçe çoğalıyor.
NEREDEN PLAK ALINIR?
Bu gönderiyi Instagram’da gör
İnternet üzerinden plak satın alacaklara 5 öneri
Juno
HFTR
Recess
Bandcamp
Discogs
İstanbul’daki 10 plak dükkanı
Kontraplak
Zihni Müzik
Rainbow45
Plakhane
Deform
Opus 3A
Vintage Records
Analog Kültür
Groove Records
Bomonti Antika Pazarı (2. el)
Dünyadaki popüler 15 plak dükkanı
Amsterdam – Concerto,
Barcelona – WahWah Records
Londra – BM Soho
New York – Colony Music
Los Angeles – Amoeba
Tokyo – Dub Store
Recycled Music Center – Madrid
Hard Wax – Berlin
Mabu Vinly – Cape Town
Can Records – Kopenhag
Wally’s Groove World – Antwerp
New Gramophone House – Yeni Delhi
Rubadub Records – Glasgow
Spacehall – Berlin
Pet Sounds – Stockholm
Keltainen Jäänsärkijä – Helsinki
PLAK BAKIMINDA 5 ÖNEMLİ NOKTA
– Plakların en büyük düşmanı tozdur. Bu nedenle plakları tozdan korumak için karton ya da silikon koruma kılıflarında muhafaza edilmeli.
– Plağınızı bu işlem için özel satılan fırçalar ya da yumuşak kuru bir bezle fazla bastırmadan silmelisiniz. Aksi halde plağınız hasar görebilir.
– Pikap hoparlörün uzağında durmalı. Siz müzik dinlerken titreşimler plağınızı çizer.
– Plaklarınızı üst üste koymayın ve aşırı sıcaktan uzak tutun.
– En önemlisi plaklarınızın kenarlarından tutun. Parmak izlerini plaktan temizlemek kolay değildir ve hasar yol açabilir.
