Ece Ulusum
eulusum@hayhuy.co

Bilet alırken aslında kaç kurum ve kişiye ödeme yaptığınızı hiç düşündünüz mü? Bu bilgiler biletin arkasında yazmaz. Etrafımdakilere ilk sorduğumda aldığım yanıtlar benzerdi; sanatçı, orkestra, mekan. Biraz da ben ekleyeyim: Organizatör, devlete vergi, sanatçı ajansı veya menajer, biletleme kurumu… Daha eklenecekler vardır ama emin olun listenin azalması güç, hele ki büyük bir organizasyonda.

Bir konser izlemek için gözden çıkarılan parada okuduğum yorumlar ve dinlediğim müzikseverlere bakınca ‘ziyan’ olarak nitelendirilense biletleme kurumunun aldığı hizmet ve işlem bedelleri. Bunlar nedir ve nasıl büyük paralar dönüyor?

Etkinlik bilet satışı ve dağıtımı epey eski bir hikaye. Eski Roma Kolezyum’undaki etkinliklerde de vardı. O zaman ve şimdi arasındaki en büyük fark, mekanların kendilerinin artık bilet satışının operasyonel tarafını ele almaması. Bunun yerine bilet kurumları mekanları kâr karşılığı biletleri satmalarına izin vermeye ikna etti. O zamanlar işler nasıldı bilinmez ama bugün bilet zenginleri var, orası kesin.

Technavio’nun analistleri, küresel bilet piyasasının 2018-2021 döneminde yüzde 6,3 büyüyeceğini söylüyor. Yine Technavio’nun 2017 tarihli raporuna göre dünyada (müze, komedi kulüp biletleri hariç) bilet satışlarının yüzde 15,03’ünü konserler oluşturuyor.

Bugün bilet endüstrisinin büyüklüğü 74 milyar dolarlık. Ticketmaster’ın yıllık geliri 1.3 milyar doların üzerinde, CTS Eventim‘in ise yaklaşık 400 milyon euro. 2017’de Biletix genel müdürünün verdiği verilere göre; Türkiye’de 80 milyonun üzerinde bilet satılıyor ve bunların dörtte üçü sinema biletinden oluşuyor. Küresel eğlence sektöründe ise dijital bilet pazarından 2020’ye kadar her yıl büyüme beklenirken, Türkiye’deki öngörü yüzde 25 seviyesinde.

BİLETLEME DÜNYASINDA RAKİPSİZ MÜSABAKA

Her yıl büyüme oldu mu bilinmez. Açıklanan istatiksel bir veri yok ancak Mobilet’in kapanması bir şeylerin yolunda gitmediğini gösteriyor. Mobilet Genel Müdürü Karaoğlan Taşçı açıldıklarında 12 ay içinde 1,5 milyon kullanıcıya ulaşmak istediklerini söylemişti ancak o rakamın çok gerisinde kaldılar. 2 yıldır faaliyette olan ve Babylon, KüçükÇiftlik Park, Nayah, Anahit Sahne ve Muaf Kadıköy gibi birçok mekanın biletleme işlemlerini yapan kurum, Biletix’in en önemli rakiplerindendi.

Mobilet’in hâlâ neden kapandığına yönelik net bir açıklama yok, yakın civardan gelen fısıltılar beklenen büyümenin olmadığını ve şirketin zarar ettiğini söylüyor ancak teyit edemedik.

Hal böyle olunca bilet dünyasının devlerinden olan Ticketmaster bünyesindeki Biletix’in ücretlendirme politikası hakkında serzenişler başladı. Ekşi’de okuduğum benzeri yorumlardan birkaçını iliştireyim; “Peki bu Biletix i kim durduracak ağalar, beyler? Kendi el ve ayaklarımızla gişeden aldığımız bilete bile daha ne kadar haraç ödeyeceğiz?”, “Biletix tekeline karşı daha makul hizmet sunarak tarafımı sevindirebilmiş bir organizasyon idi. Yine kaldık yaban ellere.”

Bu ilk değil 16 yıllık MyBilet’in sonunu da getirmişti Biletix… Adeta tüm kuralları onların koyduğu rakipsiz bir müsabaka.

BASTIRIRSAN PARA YOK, QR İSTERSEN VAR

2000’den beri kültür-sanat ve eğlence alanındaki etkinliklerin bilet satış ve pazarlamasını üstlenen Biletix, 2006’da Amerikalı eğlence ve canlı etkinlik şirketi Live Nation‘ın bir parçası olan ve 21 ülkede faaliyet gösteren Ticketmaster‘a satıldı.

Her yıl 400’ün üzerinde etkinlik organizatörü tarafından düzenlenen 7 binden fazla etkinliğin bilet satışı Biletix üzerinden gerçekleştiriliyor. Kurum gün geçtikçe büyüdü, sektörde tekele dönüştü. Bu kadar büyük, yüzlerce milyonluk ciroların altında oranı sürekli değişen hizmet bedeli, işlem bedeli, bileti mail’leme bedeli gibi her tıklamada para olması var. Hız müptelası olan nesil, bilet kuyruğunda beklemek istemiyor.

Tüketici alışkanlıkları göz önünde bulundurulunca PDF ya da QR’a para alarak edecekleri kâr bariz. Oysa baskı ücretleri uçmuşken basılı bilete ekstra ücret talep etmeleri daha mantıklı geliyor ya da daha iyimser…

Her kafadan bir ses çıkar vaziyette, müşteri politikalarına dair kamuya açık metnini okudum. Ekledikleri hizmet bedeline dair net bir açıklama yok, aldıkları yüzdeleri neye dayandırdıkları da belli değil. Birçok etkinliğin biletlerine baktım kimi zaman yüzde 5 kimi zamansa yüzde 12’ye varan hizmet bedeli konuyor.

Bu karar tamamen organizatörle yaptıkları anlaşmaya bağlı gibi görünüyor. Mesela 825 TL’lik bilet fiyatına 75 TL hizmet bedeli, 3.5 TL işlem bedeli geliyor. Neden bastırılmayan, mail’le yollanan QR koda/e-bilete ek ücret alıyor muamma. Tam tersi de olabiliyor. Örneğin Zorlu PSM etkinliklerinde herhangi bir hizmet bedeli alınmıyor.

Hadi bu kadar kazanıyor ama Biletix n’apıyor bu kadar parayı? Call center hala dakikalarca bekletiyor, blog deseniz bomboş, YouTube’da yeni bir şeyler deniyorlar ama kısmet…

REKABET KURUMU TETİKTE

Tam bu haberi hazırlarken bir haber sitesinden bildirim geldi. “Rekabet Kurumu Biletix Bilet Dağıtıma ilişkin olarak da sattığı biletlerin fiyatlarına fahiş tutarda hizmet bedeli, işlem bedeli, kargo bedeli gibi isimler altında ekstra masraflar eklemek yoluyla organizatörlerle imzaladığı münhasır sözleşmelerle rekabet ihlali yaptığı yönünde ön araştırma açıldığı hatırlatıldı.

Ön araştırma bulgularına dayalı olarak bu şirkete de soruşturma açıldığı belirtildi. Biletix için açılan soruşturmaya yönelik herhangi bir kanun maddesi işaret edilmedi.” Bu iş nereye varacak bilinmez ancak aynı kalmayacağı kesin.

DİĞER BİLETLEME FİRMALARI NE ALEMDE?

Biletino, Milyon Bilet, Biletino, Dsmbilet, Biletinial gibi firmalar da var. Ayrıca Passolig satan Passo‘ya da kültür-sanat biletleri bölümü eklenmiş. Mobilet sabit bedel alıyordu, o yüzden kullanıcılara daha makul ücretler geliyordu.

Diğerlerine gelirsek; Milyon Bilet komisyonsuz bilet satıyor. Biletino, bilet fiyatının üzerine sabit yüzde 8 komisyon ve 3 TL’lik satın alma ücreti koyuyor. Passo’da hizmet bedeli var, işlem bedeli yok. Gişeden teslimata 5 TL alıyor, mail atarsanız PDF’e ücret almıyor. Ama duruma göre değişiyor, örneğin Brayn Adams’ta servis bedeli yok. Biletinial’da hizmet bedeli sabit 5 TL.

Biletini satmak isteyenlerin kullandığı siteler Stubhub, Yes Bilet, Viagogo ise pek amacına uygun kullanılmıyor. Ben diyeyim çevrimiçi karaborsacılık, siz deyin eldeki biletleri değerlendirme.