Müzik insanı delirtir mi ya da tehlikeli olabilir mi? Dinlediğimiz enstrümanların büyüsüne kapılıp giderken ya gerçekten deliye dönersek? İnsanların ilk defa karşılaştıkları glass harmonica (cam armonika) yasaklı sürecine kadar oldukça popülerdi. Bir zamanlar insanların bu alet yüzünden öldüğü bile düşünülüyordu. Meleklerin sesi olarak da anılan bu alet baş ağrısı yapabiliyor. Bende öyle oldu en azından, dayanamayıp kapatmak zorunda kaldım. Peki sırrı ne?
Yasaklanma serüveni
İtalyan kökenli armonica kelimesi iki veya daha fazla sesin kulağa hoş gelecek biçimdeki uyumuna denir. İlk kez 1740 yılında İrlandalı müzisyen Richard Puckeridge tarafından içi farklı miktarlarla dolu cam su kadehleriyle bir gösteride kullanılıyor. Farklı büyüklüklerdeki
çaplardan oluşan 37 cam kap demir mili üzerinde birleştirilip notaları tanımlamak için boya ile renklendiriliyor. Şarap şişesini andıran cam gövdesi kaseler yatay biçimde konumlandırılıyor.
Tiyatro ve opera sanatçılarının aynı anda tam oktav sese çıkabilmesine olanak sağlıyordu. Zarif ve kibar sesi, ilginç görüntüsüyle kombinlenince enstrüman oldukça popüler hale geldi. Benjamin Franklin’den Fransız kraliçesi Marie Antoinette’ye kadar pek
çok isim ders almak, kendi versiyonunu yaratmak istiyordu. Franklin, 18. yüzyılda bu enstrümanın mekanik versiyonunu geliştirerek adını armonika koydu.
Franklin’in yarattığı bu versiyonda parmaklar ıslatılarak ve nemlendirilerek çalınıyor. Bu kocaman enstrümandan çıkan güzel sesi de Franklin’in eşi meleklerin sesi olarak adlandırıyor. Halk arasında şarkı söyleyen bardaklar olarak anılan bu enstrüman, dinleyicilerden farklı yorumlar almaya başlamıştı bile… Fakat bunlar olumlu değil, tam tersine ilacın yan etkisi gibi yavaş yavaş işlemişti onlara. Uykusuzluk, kulak çınlaması, uyku problemleri ve hatta delilik boyutuna varmıştı bile. Kiliselere taşınan konu haline bile gelmişti lanetli armonika…
Ruh halini nasıl etkiliyor?
Enstrümanın yasaklanmasının sebebi ise çıkan sesin insan beyni ve kulaklarıyla bilinmeyen bir etkileşimi olduğu varsayılması. İnsan kulağının 20-20 bin hertz aralığındaki titreşimlere tepki veriyor. Bu sebeple frekans aralığının üstünde veya tam tersi altında olan sesler
bilinçaltını etkiliyor ve ruh halini tam tersine çevirebiliyor.
Cam armonikadan çıkan ses 1000-4000 hertz aralığında, keza dinleyicilerin müziğin nereden geliyor olduğunu anlayamadıkları bir ses var. 4000 hertz altındaki sesler sağ ve sol kulak arasındaki nirengi noktası bulunmadığı için katman farklılığı oluşuyor ve bu da duyma problemlerine neden oluyor. Ancak sadece bununla da sınırlı değil, armonikanın imalatında kullanılan kurşun kristalinin fabrikalarda saatlerce çalışanları etkisi altına aldığını, halüsinasyona uğrattığı ve bayılmalara neden olduğu da açıklanmış. Enstrümanı dinlerken görsel ve işitsel olarak algılasanız bile boşluğa düşme hissi uyanıyor. Beethoven’ın ölümüne neden olan kurşun zehirlenmesinin de cam armonikanın sebep olduğu gösteriliyor.
